Jest to roślina dwuletnia z rodziny ogórecznikowatych. W pierwszym roku wykształca tylko rozetę liści przykorzeniowych, w drugim wyrasta kłująca, owłosiona łodyga o wysokości od 30 do nawet 100 cm. Łodyga zakończona jest kwiatostanem. Kwiaty są grzbieciste, najpierw różowe potem niebieskie. Owocem jest 4 ? dzielna rozłupka. Żmijowiec rośnie na piaszczystych nieużytkach, skrajach dróg, rowach.
Kwitnie od maja nawet do września. Wydziela nektar bardzo obficie ? najbardziej w czerwcu i lipcu. Zakorzenia się bardzo głęboko, jest więc bardziej odporny na suszę. Wydajność miodowa w przeliczeniu na hektar jest dosyć duża i wynosi 400 kg.
Zbiór nasion jest trudny ze względu na niejednoczesne dojrzewanie i liczne kłujące włoski. Wysiewać należy tuż po zbiorze nasion lub wczesną wiosną. Nasiona przykrywa się 1 cm ziemią. Najwygodniej jest rozrzucić na kawałku przekopanej ziemi pocięte łodygi ze świeżo dojrzałymi nasionami i lekko przykryć je ziemią. Bardzo dobrze rozsiewa się z samosiewu. Jest to jedna z najbardziej wartościowych roślin pszczelarskich. Nie ma wielkich wymagań a kwitnie długo i obficie wydziela nektar.
Jest także rosliną zielarską. Zawiera trujące alkaloidy. Nie jest zjadana przez zwierzęta. Bardzo dobrze nadaje się do ogródków pszczelarskich jak i do wzbogacania nieużytków w kwitnące rośliny miododajne. Oprócz żmijowca zwyczajnego w ogródkach i na działkach jako rośliny ozdobne uprawiany jest żmijowiec grecki i babkowaty. Kwitną równie długo i są chętnie odwiedzane przez owady.