Ocena stopnia toksyczności pestycydów dla pszczół wymaga uściślenia – powinna obejmować toksyczność substancji czynnej środka oraz toksyczność metabolitów powstałych w procesie rozpadu substancji czynnej pestycydu. A właśnie metabolity częściej bywają bardziej szkodliwe dla pszczół niż sama substancja czynna.
Pszczoły gromadzą pokarm, który w plastrach zalega dłuższy czas – nawet kilka miesięcy, zapasy te są później wykorzystywane przez pszczoły, a wtedy metabolity mają możliwość ujawnić swoją szkodliwą działalność powodując zjawisko letalności (śmiertelności) lub subletalności (potrucia) u pszczół.
Zjawisko to dotyczy głównie młodych pszczół, które żywią się wyłącznie pokarmem zgromadzonym w gnieździe. Może być ono słabo zauważalne przez pszczelarza, trwać dłużej, może obumierać czerw, może ulegać skróceniu długość życia pszczół. Wszystkie te aspekty subletalnej toksyczności w konsekwencji powodują znaczne osłabienie siły rodzin pszczelich.
Zabieg ochrony roślin wykonany na roślinach nie kwitnących, uważany jest za nieszkodliwy dla pszczół. Fakt ten wykorzystywany jest w ochronie roślin nie zawsze w uzasadniony sposób. Albowiem zabieg wykonany toksycznym dla pszczół pestycydem przed kwitnieniem roślin stwarza możliwość przeniknięcia substancji toksycznych do nektaru lub pyłku w czasie późniejszym, po rozwinięciu się pąków kwiatowych, co zależy od właściwości chemicznych substancji czynnej zastosowanego preparatu. Toksyczne oddziaływanie substancji czynnej pestycydu może ujawnić się dopiero po pobraniu przez pszczoły nektaru lub pyłku zawierającego takie związki chemiczne.
W okresie wiosennym, dynamiczny rozwój pszczół wymaga większego zapotrzebowania na wodę. Bardzo często można obserwować zbieranie przez pszczoły cieczy użytej do chemicznej ochrony roślin na oblatywanej uprawie. Wtedy nawet mało toksyczne pestycydy przyniesione do ula wraz z pobraną cieczą użytkową lub po przeniknięciu do nektaru i pyłku mogą być bardzo niebezpiecznym czynnikiem toksycznym w postaci bezpośredniej i pośredniej szkodliwości.
Fungicydy (grzybobójcze) i herbicydy (chwastobójcze) – w ostatnich latach w miarę wdrażania do praktyki rolniczej fungicydów nowej generacji – sytuacja dotycząca bezpieczeństwa używanych środków ochrony roślin diametralnie się zmieniła. Środki nowej generacji charakteryzują się dużą aktywnością biologiczną, wynikającą z oddziaływania w sposób wgłębny lub systemiczny w stosunku do tkanek roślinnych.
Ponieważ są to substancje o bardzo zróżnicowanym składzie chemicznym i wchodzące bardzo często w różnego rodzaju reakcje z substancjami organicznymi tkanek roślinnych, dlatego istnieje możliwość przenikania ich do wytwarzanego przez rośliny pokarmu dla pszczół – nektaru, pyłku i spadzi. Surowce pokarmowe są przerabiane oraz spożywane przez pszczoły w dużych ilościach i bardzo często przechowywane w rodzinach przez długi czas.
Z tego tytułu istnieje potencjalne zagrożenie wystąpienia subletalności, a nawet letalności w stosunku do czerwiu i do pszczół lotnych. Z podanych względów aktualny asortyment środków chemicznych wdrażanych do ochrony roślin wymaga rzetelnej oceny rzeczywistej toksyczności dla pszczół.
Badania wykazały, że u pszczół odżywiających się pokarmem pochodzącym z roślin intensywnie opryskiwanych pestycydami powstają objawy dysfunkcji biologicznych organizmu, czyli:
– zmniejszenie się aktywności pszczół,
– zmniejszenie zdolności wychowu potomstwa przez karmicielki,
– zmniejszenie aktywności rozrodczości matek pszczelich,
– zmniejszenie się aktywności obronnej i zdolności odpornościowych u pszczół.
W wyniku tego oddziaływania pojawia się osłabienie zdolności samooczyszczania się oraz zmniejszenie żywotności u pszczół, a więc zwiększenie uległości wobec inwazji rozwojowej warrozy i nosemozy. Skutkuje to pojawieniem się wyraźnego słabnięcia rodzin pszczelich oraz podatności na choroby, również wirusowe, tak podtrutych rodzin pszczelich.
zapylanie.pl na podstawie: „Pszczoła miodna jako element plonotwórczy” Lucyna Palicka, WODR w Poznaniu